Is aspartaam gezond?

Sinds de introductie van aspartaam, ook wel bekend als E951, circuleren er veel negatieve berichten over deze kunstmatige zoetstof en mogelijke bijwerkingen. Aspartaam zou volgens blogs en influencers niet gezond zijn en bijvoorbeeld zorgen voor zo’n 90 bijwerkingen, variërend van buikpijn en slapeloosheid tot depressie, miskramen en tumoren. Toch wordt door meerdere instanties, zoals de European Food Safety Authority, benadrukt dat aspartaam gezond is bij normaal gebruik. 

Veel onduidelijkheid dus. Daarom beantwoord ik hier de vraag of aspartaam echt ongezond is.

Wat is aspartaam?

Aspartaam (E951) is een kunstmatige zoetstof, die ongeveer 200 keer zoeter is dan suiker en nauwelijks calorieën levert [1]. Omdat aspartaam een sterke zoetkracht heeft en weinig energie levert, wordt het vooral gebruikt in zoete light-producten. De Europese Unie heeft de aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) vastgelegd op 40 mg/kg lichaamsgewicht. Bij de FDA is deze zelfs nog wat hoger, namelijk 50 mg/kg lichaamsgewicht. Dit komt overeen met 7 liter light frisdrank per dag voor een persoon van 80 kg! Aspartaam is een veilige zoetstof, zolang het gebruik onder de ADI blijft. Om een gezondheidseffect te zien van de methanol uit aspartaam zou je meer dan 36 liter light frisdrank met aspartaam per dag moeten drinken. Uit onderzoek is gebleken dat in Europese landen gemiddeld 2 tot 4 mg/kg lichaamsgewicht aspartaam per persoon wordt ingenomen. Bij 2,5% van de testpersonen was dit meer dan 10 mg/kg lichaamsgewicht [2].

Metabolisme

Aspartaam is een dipeptide [1,3]. Het valt in het lichaam uiteen in methanol en de lichaamseigen aminozuren (bouwstoffen van eiwit) phenylalanine en asparaginezuur. Phenylalanine en asparaginezuur komen ook voor in de dagelijkse voeding, bijvoorbeeld als eiwit in kippenei ^[1].

De geïoniseerde vorm van asparaginezuur wordt in het lichaam snel gemetaboliseerd, wat ertoe lijdt dat deze stof niet in verhoogde niveaus in het bloed wordt aangetroffen. Phenylalanine kan wel in verhoogde waarden in het bloed gevonden worden na een fors gebruik van aspartaam. Maar deze hoeveelheid komt niet boven gemeten concentraties na een maaltijd. De hoeveelheid methanol die ontstaat bij de afbraak van aspartaam is dusdanig laag dat dit geen gezondheidsproblemen met zich mee kan brengen. De dagelijkse inname van methanol van mensen die alleen light frisdrank drinken is ongeveer 200 keer zo laag als de hoeveelheid methanol die slecht kan zijn voor je gezondheid ^[2].

Waar komt aspartaam in voor?

Aspartaam komt voor in meer dan 6000 producten [4]. Het kan voorkomen in producten met verlaagde energetische waarde of producten zonder toegevoegde suikers. Voorbeelden hiervan zijn: light frisdranken, snoep en chocolade, yoghurtdranken, ijs, desserts, jam, vruchtenmoes, zoetjes en suikervrije medicijnen [1].

Waarom zou aspartaam niet gezond zijn?

Geregeld zie je verhalen voorbijkomen dat aspartaam ziektes veroorzaakt of verergert of nare bijwerkingen zou hebben. Er bestaan zelfs complottheorieën over samenzweringen tussen gezondheidsorganisaties en fabrikanten. Voor de duidelijkheid: de FDA, Amerikaanse artsenvereniging, de U.K. Food Standards Agency en vergelijkbare instituten in ongeveer 100 andere landen (zoals de Nederlandse Keuringsdienst van Waren), de World Health Organisation én Europese toezichthouders zien geen bezwaar in het gebruik van aspartaam en ze beschouwen het als iets dat past in een gezond voedingspatroon ^[5]. Als dit een samenzwering is, is het wel een héle grote!

De enige twee onderzoeken waarbij een verband lijkt te bestaan tussen aspartaam en kanker zijn in 2006 en 2007 uitgevoerd door het Italiaanse Ramazzini Instituut ^[6,7]. Deze onderzoeken toonden aan dat ratten die aspartaam toegediend kregen kanker. Uit verder onderzoek door onafhankelijke deskundigen is gebleken dat de ratten al ziek waren voor het onderzoek; ze waren dus al niet gezond toen ze aspartaam toegediend kregen. Ze hadden namelijk chronische ontstekingen aan de ademhalingsorganen. Oftewel: de tumoren zijn mogelijk niet ontstaan door aspartaam, maar door de chronische ontstekingen. Ook bleek de statistiek in het onderzoek niet geheel te kloppen ^[8]. Ondanks deze tegenberichten zijn nog steeds veel mensen er stellig van overtuigd dat aspartaam allerlei ziekten met zich meebrengt en derhalve niet gezond kan zijn.

Naar aanleiding van deze onderzoeken zijn de effecten van aspartaam op de gezondheid verder onderzocht. In 1999 is de FDA al uitgebreid ingegaan op de bezwaren tegen aspartaam. Op basis van honderden onderzoeken is geconcludeerd dat aspartaam veilig gebruikt kan worden, en dat aspartaam niet de veroorzaker is van  aandoeningen als MS, lupus, kanker en epileptische aanvallen ^[9]. Een rapport uit 2002 van het Scientific Committee on Food (SCF) behandelt de verschillende gezondheidsklachten en bijwerkingen die met aspartaamgebruik in verbrand worden gebracht. Ook hieruit bleek dat de angst voor schade door aspartaam ongegrond is ^[10]. Zeer recent heeft het ESFA opnieuw onderzoek gedaan naar de veiligheid ervan. Ook hieruit is gebleken dat aspartaam veilig is bij normaal gebruik en dus niet tot bijwerkingen leidt. De EFSA-experts concluderen dat aspartaam niet schadelijk is voor het brein en het zenuwstelsel. Ook is er geen effect op later gedrag noch op de gezondheid van het ongeboren kind tijdens de zwangerschap ^[11]. Aspartaam past dus prima binnen een gezond voedingspatroon.

Voor wie is aspartaam niet gezond?

Voor mensen met phenylketonurie (PKU) geldt de ADI van aspartaam niet. PKU is een erfelijke stofwisselingsziekte die niet te genezen is. Bij mensen met PKU kan de lever het aminozuur phenylalanine niet of niet voldoende verwerken. Dit aminozuur hoopt zich op in het bloed en belemmert daardoor de groei en ontwikkeling van de hersens. Onbehandelde PKU leidt tot zwakzinnigheid. In Nederland wordt binnen acht dagen na de geboorte gecontroleerd of een baby PKU heeft. De behandeling van PKU is erop gericht de opeenhoping van het aminozuur phenylalanine in het lichaam tegen te gaan. Het aminozuur is echter een natuurlijk onderdeel van bijna alle voeding. Daarom volgt een PKU-patiënt zijn leven lang een streng eiwitarm dieet. Aspartaam is een bron van phenylalanine en is dan ook niet toegestaan in het dieet van iemand met PKU ^[12].